Zelfzorg voor zorgprofessionals: de kracht achter compassie

Als zorgprofessional geef je vaak alles om goede zorg te bieden. Je wilt er zijn voor je cliënten of patiënten, je collega’s ondersteunen, en ondertussen ook kwaliteit leveren. Maar hoe meer je geeft, hoe hoger de lat vaak komt te liggen. Voor je het weet, ben je niet alleen hard aan het werk, maar ook nog eens streng voor jezelf Veel zorgverleners zullen het herkennen: dat stemmetje in je hoofd dat zegt “Ik doe niet genoeg”, “Dit moet beter” of “Ik mag geen fouten maken.” Je weet wel, dat kleine interne commentaartje dat altijd klaarstaat als je het druk hebt of moe bent. Die zelfkritiek voelt niet fijn, maar komt vaak ergens vandaan. Het probeert je misschien scherp te houden of te beschermen tegen iets ongemakkelijks – bijvoorbeeld een fout maken, of niet voldoen aan verwachtingen. Alleen: als die stem te luid wordt en te vaak aanstaat, kost het veel energie. En dan wordt zorgen voor anderen ineens een stuk zwaarder. Praktische tip van docent Daisy Alsemgeest Daisy Alsemgeest, docent van de cursus Compassion-Focused Therapy (CFT) bij King Nascholing, laat zien hoe je op een andere manier met die innerlijke criticus kunt omgaan. Niet door het weg te duwen of te negeren, maar door er met nieuwsgierigheid naar te kijken. Ze deelt een eenvoudige oefening die je hierbij kan helpen: Sluit je ogen en denk terug aan een moment waarop je kritisch op jezelf was.Stel je dat kritische stemmetje voor als een persoon of figuur.Vraag jezelf af: – Wat zegt het precies? – Hoe klinkt het? Boos? Bezorgd? Afkeurend? – Wat zou de houding of gezichtsuitdrukking van dit deel zijn? – En belangrijker nog: wat probeert het eigenlijk te bereiken? Deze oefening helpt je om even uit die automatische zelfkritiek te stappen. Door dat ‘kritische deel’ te bekijken alsof het een extern figuur is, ontstaat er afstand. Vaak ontdek je dan: deze stem probeert je ergens voor te beschermen. Bijvoorbeeld tegen het gevoel dat je tekortschiet, of tegen het risico dat je iemand teleurstelt. Daisy deelt een voorbeeld uit haar eigen ervaring: “Ik was een cursus aan het voorbereiden toen ineens die gedachte opkwam: ‘Het is niet goed genoeg.’ Meteen merkte ik dat ik gespannen raakte. Maar toen ik erbij stilstond, realiseerde ik me: ik wil dat de deelnemers zich gezien voelen en iets waardevols meenemen. Die intentie is goed. Dat besef gaf ruimte. Ik kon ontspannen en verder werken zonder mezelf op te jagen.” Je werk is belangrijk, maar jij ook Zorgprofessionals zijn vaak gericht op anderen. Je bent getraind om te signaleren, te helpen, te ondersteunen. Maar wie zorgt er voor jou? Zelfzorg voelt soms als iets dat ‘erbij’ komt. Iets wat je kunt doen als alles af is. Alleen: in de praktijk is het nooit allemaal af. De mailbox blijft zich vullen, de wachtlijsten zijn lang en je werkdag loopt standaard uit. Juist daarom is het belangrijk om zelfzorg niet te zien als een extraatje, maar als iets dat er gewoon bij hoort. Net als rapporteren of overleggen. Alleen dan over jou. Hoe ziet zelfzorg eruit in de praktijk? Zelfzorg hoeft niet ingewikkeld te zijn. Het zit hem vaak in kleine, haalbare dingen: Op tijd pauze nemen. Niet alleen tussen afspraken door, maar ook tussen cliënten even vijf minuten lopen of ademhalen. Grenzen aangeven. Durven zeggen: “Ik heb daar nu geen ruimte voor,” zonder je meteen schuldig te voelen. Stilstaan bij wat je voelt. Even checken: hoe zit ik erbij? Wat heb ik nodig vandaag? Een collega opzoeken. Delen als iets je raakt of als je ergens in vastloopt. Doen waar je energie van krijgt. Dat kan sporten zijn, een serie kijken, een podcast luisteren of gewoon even niks. Het gaat erom dat je jezelf serieus neemt. Dat je voelt dat je ook iets waard bent, los van wat je allemaal ‘af’ krijgt of hoe goed je iets doet. Zelfcompassie: niet soft, maar juist sterk Een belangrijk onderdeel van zelfzorg is zelfcompassie. En nee, dat betekent niet dat je alles door de vingers moet zien of dat fouten niet meer uitmaken. Het betekent simpelweg dat je leert om op een vriendelijke manier naar jezelf te kijken – ook als iets niet lukt. Veel zorgverleners zijn gewend om mild te zijn voor anderen, maar keihard voor zichzelf. Terwijl je jezelf juist op moeilijke momenten een beetje steun mag geven. Het verschil zit soms in de toon van je innerlijke stem. Vergelijk deze twee: “Wat dom van me, dit had ik echt beter moeten weten.” “Dat was niet handig, maar dit kan iedereen overkomen. Ik leer ervan.” De tweede klinkt misschien vanzelfsprekender als je het tegen een collega zou zeggen. Waarom dan niet tegen jezelf? Wat levert het op? Zorg je goed voor jezelf, dan merk je dat op meerdere vlakken: Je hebt meer energie en veerkracht. Je raakt minder snel uitgeput of overprikkeld. Je blijft met meer rust en aandacht aanwezig bij je cliënten. Je kunt beter omgaan met fouten of lastige situaties. En: je haalt meer plezier uit je werk. Zelfzorg en zelfcompassie zorgen ervoor dat je het werk dat je zo belangrijk vindt, ook vol kunt houden op de lange termijn. Wil je hiermee oefenen? Volg de cursus Compassion-Focused Therapy Als je merkt dat die kritische stem vaak op de voorgrond staat, of dat je moeite hebt om mild naar jezelf te kijken, dan kan de cursus Compassion-Focused Therapy (CFT) echt iets voor je zijn. In deze tweedaagse training leer je: Waar zelfkritiek vandaan komt en hoe het werkt in het brein. Hoe je cliënten (én jezelf) kunt helpen om met meer vriendelijkheid naar zichzelf te kijken. Hoe je de balans kunt vinden tussen scherp blijven en mild zijn. Praktische oefeningen en technieken om direct toe te passen in je werk én je dagelijks leven. De cursus is bedoeld voor zorgprofessionals zoals psychologen, orthopedagogen, POH-GGZ’ers en andere hulpverleners die willen werken aan veerkracht, zelfzorg en effectieve therapie vanuit compassie. En het mooie is: je hoeft het niet zweverig te maken – CFT is juist heel concreet, down-to-earth en wetenschappelijk onderbouwd. Tot slot Als zorgprofessional ben je gewend om te geven. Maar goed kunnen geven begint bij goed kunnen ontvangen – en dat geldt ook voor steun aan jezelf. Dus de volgende keer dat je merkt dat je streng bent voor jezelf, probeer dan even te pauzeren. Kijk waar die stem vandaan komt. En stel jezelf de vraag: Wat zou ik tegen een collega zeggen die zich zo voelt? Waarschijnlijk iets als: “Je doet wat je kunt. En dat is genoeg.”