Het ontwikkelen van executieve functies bij kinderen met een verstandelijke beperking (FORTIOR)
- Home
- Cursusaanbod
- Het ontwikkelen van executieve functies bij kinderen met een verstandelijke beperking (FORTIOR)
De term Executieve Functies (EFs) verwijst naar de denkfuncties die een mens nodig heeft om succesvol te kunnen functioneren in het dagelijks leven, met alle uitdagingen of veranderingen die dit dagelijks leven met zich meebrengt.
Gedragsproblemen bij kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking worden op deze studiedag benaderd vanuit de neuropsychologie. Deze benadering, die uitgaat van de kennis over de relatie tussen hersenen en gedrag, beschouwt problemen in de ontwikkeling van executieve functies als een belangrijke veroorzaker van gedragsproblemen bij kinderen en jongeren. Dit lijkt ook te gelden voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking. Het trainen van executieve functies kan bijdragen aan het verminderen van problemen in de regulatie van gedrag.
Peuterplus en kleuterextra
In opdracht van de gemeente Utrecht heeft Lex Wijnroks leidinggegeven aan twee projecten die gaan over het meten en trainen van executieve functies bij peuters en kleuters met een normale begaafdheid en ernstige externaliserende gedragsproblemen (PeuterPlus! en KleuterExtra). Tijdens de eerste bijeenkomst zal hij de opbouw van de training en bijbehorende materialen laten zien. Indien gewenst worden de materialen van de training kosteloos ter beschikking gesteld.
Fysieke bijeenkomst en online terugkomdag
Tijdens de eerste bijeenkomst demonstreert docent Lex Wijnroks dus een programma waarmee executieve functies getraind kunnen worden. Vervolgens ga je zelf aan de slag. Je gaat onderzoeken hoe de training binnen je eigen organisatie toegepast kan worden bij de doelgroep waar jij mee werkt. Tijdens de terugkomdag bespreek je jouw bevindingen. Als er nog zaken zijn waar je niet uitkomt, dan kunnen de docent en mede cursisten meedenken over een oplossing.
Tijdens deze training demonstreert de docent diverse instrumenten om executieve functies te meten. Ook laat hij zien hoe executieve functies getraind kunnen worden en wat de effecten zijn op het verminderen van probleemgedrag. Omdat de instructies eenvoudig zijn, zijn deze trainingen – met eventuele aanpassing – in principe ook geschikt voor en toepasbaar bij kinderen met een verstandelijke beperking. Tijdens de scholing zal met de groep besproken worden hoe deze instrumenten en de training toegepast kunnen worden bij kinderen met een verstandelijke beperking en aan welke voorwaarden zo’n training zou moeten voldoen.
Tussen de twee bijeenkomsten in ga je zelf aan de slag met het meten en trainen van executieve binnen de organisatie waar jij werkt. Ook wil de docent met de deelnemers brainstormen over nieuwe spelletjes, zodat je zelf kunt leren hoe je materiaal kunt ontwikkelen.
Leerdoelen
Aan het eind van de training:
- Weet je wat executieve functies zijn en hoe deze verband houden met probleemgedrag
- Weet je hoe executieve functies gemeten en getraind kunnen worden.
- Heb je geleerd deze kennis toe te passen op de eigen doelgroep.
- Heb je onderzocht hoe de training van executieve functies in je eigen organisatie ingezet kan worden
Studiebelasting en voorbereiding
Voorafgaand aan de eerste bijeenkomst kan er aanbevolen literatuur gelezen worden. Tussen de eerste en de tweede bijeenkomst maak je een opdracht waarbij je de executieve functies bij een van je eigen cliënten / leerlingen meet en traint. Jouw bevindingen beschrijf je in een kort verslag en dit verslag lever je voor de tweede bijeenkomst in.
De totale studiebelasting bedraagt naar verwachting 30 uur en bestaat uit:
- Het lezen van de verplichte literatuur: 1 uur
- Het aantal contacturen van de training: 9 uur
- Het maken van een verwerkingsopdracht: 20
Voorbereiding dag 1
Voor de eerste bijeenkomst lees je: Mulder, H., Wijnroks, L (2019) Hoofstuk 9: Executieve functies in Hurks, P., Van der Meulen, M., Ruiter, S. en Hendriksen, j. (red.) Psychodiagnostiek: Van nul tot zes jaar. Ontwikkeling, testgebruik en casuïstiek. Amsterdam: Pearson (21 blz)
Verwerkingsopdracht Tijdens de eerste bijeenkomst ontvang je een testbatterij en handleiding met voorlopige normen om executieve functies te meten en een handleiding en spelmateriaal om executieve functies te trainen. Hieraan zijn geen extra kosten verbonden
In de drie maanden tussen de eerste en de tweede bijeenkomst ga je ervaring opdoen met beide onderdelen in je eigen praktijk bij een van je leerlingen/ cliënten.
Van je ervaringen schrijf je een kort verslag.. Schrijf alles zo bondig mogelijk op en beperk je tot hooguit 4 pagina’s (A4). Dit verslag stuur je uiterlijk 11 april 2024 naar inschrijvingen@fortior.info zodat de docent de verslagen voor de terugkombijeenkomst kan bekijken
Het verslag bevat de volgende onderdelen:
Achtergrondinformatie: In het verslag komt achtergrondinformatie (leeftijd in jaren, geslacht, type school/ instelling, redenen om naar EF te kijken bij deze casus, andere relevante informatie, zoals bv diagnoses, sociale achtergrond, etc.) te staan.
Diagnostiek: Neem, als het mogelijk is, de hele testbatterij af (dat hoeft niet allemaal achter elkaar. Neem voldoende pauzes tijdens het testen). Noteer de scores op de testen en vergelijk ze met de ‘normgegevens’ (zie handleiding). Deze zijn weergegeven in percentielen. Noteer ook je ervaringen (vond de proefpersoon de test leuk om te doen? Begreep de proefpersoon de instructies? Was er een reden om eerder met de test te stoppen? Etc.)
Training: Maak van te voren een trainingsplan (zie handleiding). Afhankelijk van de uitslag van dit diagnostisch onderzoekje, kies je op welke EFs je in de training wilt gaan richten. Vooraf aan elke sessie noteer je welke spelletjes je gaat spelen. Noteer na elk spel tot welk niveau de proefpersoon gekomen is. Kijk of je het lukt om minimaal 10 tot maximaal 15 sessies (overigens weten we niet precies wat het ideale aantal sessies is voor de doelgroep waarmee jij werkt) af te nemen in een tijdsbestek van 3-4 weken.
Certificaat Je ontvangt een certificaat als je beide bijeenkomsten hebt bijgewoond en een rapport over de het meten en trainen van executieve functies bij een van je eigen leerlingen / cliënten hebt ingeleverd.
Cliëntgroep
De training is het meest interessant voor professionals die werken met kinderen in het cluster 3 of 4 onderwijs. Lex Wijnroks bespreekt een testbatterij en een programma waarmee respectievelijk executieve functies kunnen worden gemeten en getraind.
Doelgroep
De studiedag is bedoeld voor:
- Gedragsdeskundigen: de scholing draagt nieuwe kennis aan over thema’s die weinig bekend zijn bij psychologen en orthopedagogen, deze kennis kan bijdragen aan het verminderen van gedragsproblemen bij kinderen met een verstandelijke beperking.
- AVG: vanwege hun belangstelling voor de fysiologie en de relatie tussen fysiologie en gedragsfuncties.
- Vaktherapeuten: de scholing draagt bij aan nieuwe kennis over behandelmethoden die gebaseerd zijn op neuropsychologische inzichten. Het trainen van executieve functies is een vorm van hersentraining en is niet direct gericht op het bewust veranderen van gedrag of het bevorderen van inzicht in het eigen functioneren.