Jojanneke van der Beek en Martine Mönch leerden elkaar kennen bij het Ambulatorium van de Universiteit Utrecht, waar zij beiden heel wat jaren hebben gewerkt. Jojanneke en Martine werkten samen binnen de afdeling leerproblemen. Bij het Ambulatorium kregen zij de ruimte om ‘Wegwijs in dyslexie en dyscalculie’ te ontwikkelen samen met collega’s Sylke Toll en Hans van Luit. Hieronder lees je hoe deze cursus verder is ontstaan, het belang van de training, en wat er in de cursus wordt behandeld.
Hoe is de training Wegwijs in dyslexie en dyscalculie ontstaan?
“Wij werkten bij het Ambulatorium veel met kinderen met ernstige leerproblemen en zagen dat deze kinderen daar emotioneel gezien last van hebben. Ze worden dagelijks geconfronteerd met wat ze moeilijk vinden en dat kan leiden tot klachten als een laag zelfbeeld, faalangst, weinig zelfvertrouwen, negatieve gedachten en somberheid. Maar er was geen behandelprogramma om dit soort klachten te behandelen, naast de meer algemene programma’s voor bijvoorbeeld faalangst of zelfbeeld. Wij wilden een behandelprogramma ontwikkelen specifiek voor de groep kinderen met ernstige leerproblemen. Dat is Wegwijs in dyslexie en dyscalculie geworden: een training voor kinderen uit groep 6, 7, 8 en klas 1, 2 en 3 die zowel individueel als in een groepje kan worden gegeven. De training is gebaseerd op theorieën over de relatie tussen leren en emoties, wetenschappelijk onderzoek bij kinderen met leerproblemen en onderzoek naar effectieve behandelvormen bij kinderen en jeugdigen. Uiteraard hebben we bij het ontwikkelen van de training ook gebruik gemaakt van onze klinische ervaringen met de doelgroep. Ik ben opgeleid tot orthopedagoog-generalist, daarnaast werk ik als docent aan de opleiding Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Utrecht en geef ik postacademisch onderwijs op het gebied van (complexe) leerproblematiek. Vanuit de Radboud Universiteit werk ik aan promotieonderzoek gericht op de relatie tussen leren en emoties.”
- Jojanneke van der Beek
“Inmiddels werk ik al heel wat jaren als docent bij de opleiding Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Ook heb ik altijd in de klinische praktijk gewerkt. Ik heb het traject tot orthopedagoog-generalist gevolgd en ben ook opgeleid tot cognitief gedragstherapeut. Toen het Ambulatorium werd gesloten, ben ik eerst bij Opdidakt gaan werken, waar ik veel te maken had met kinderen met leerproblemen in combinatie met andere problematiek. Daarna ben ik gaan werken bij Mentaal Beter Jong, in de rol van regiebehandelaar, diagnosticus en behandelaar en dit doe ik nog steeds met veel plezier. Het is fijn om klinisch werk met onderwijs geven te combineren, want studenten houden mij scherp met hun kritische vragen en aan de andere kant kan ik studenten als het ware meenemen in die klinische praktijk. Het was voor ons een mijlpaal om Wegwijs in dyslexie en dyscalculie af te ronden, omdat we er heel wat jaren aan hebben gewerkt. Omdat we het belangrijk vinden om het werkveld bekend te maken met de training, wilden we een train-de-trainer cursus ontwikkelen voor onderwijs- en zorgprofessionals. Vorig jaar op het VGCt-congres kwamen wij in contact met Kim en Ingrid van King nascholing en is dit idee besproken. Ik heb zelf ook scholing bij King nascholing gevolgd en ik was daar erg tevreden over. Wij zijn dus erg blij dat King nascholing met ons wilde samenwerken voor deze cursus.”
- Martine Mönch
Wat is het belang van deze training?
“Als het gaat om leerstoornissen en leerproblemen ligt er veel nadruk op het cognitieve/didactische stuk. In de protocollen voor zowel scholen als de zorg gaat het vooral over het leren lezen, spellen en rekenen, maar minder over de gevoelens en gedachten die daarbij komen kijken. Dit terwijl we weten dat het heel belangrijk is hoe een kind er bij zit: de gedachten en gevoelens die hij heeft over zichzelf en de taak zijn mede bepalend voor hoe succesvol hij leert. Als je goede diagnostiek en behandeling wilt doen, kun je niet om de beleving van het leerprobleem heen. Niet alleen van het kind overigens, maar ook van zijn directe omgeving zoals leerkracht en ouders. Wij zien kinderen waarbij de emotionele problematiek zo hoog kan oplopen dat ze blokkeren en zelfs thuis komen te zitten. Ons speerpunt is dus om steeds weer aandacht te vragen voor de beleving van het leerprobleem. Als dat op een goede manier gebeurt, kan er veel leed worden voorkomen. Met de training Wegwijs in dyslexie en dyscalculie bieden wij professionals een handreiking om kinderen en hun directe omgeving te begeleiden bij het leren omgaan met een leerstoornis.”
- Jojanneke van der Beek
“Als je kinderen, hun leraar en ouders op tijd helpt met het leren omgaan met de emotionele kanten van het hebben van een leerstoornis, dan kun je voorkomen dat de problemen verergeren. Bijvoorbeeld een kind dat aanvankelijk alleen last heeft van faalangst bij rekenen, kan dat ook gaan ervaren bij andere vakken en zelfs de gedachte krijgen “ik kan niks”. Dit kind kan er dan ook buiten het schoolse leren, bijvoorbeeld bij sport of muziekles, last van krijgen. Met de training Wegwijs in dyslexie en dyscalculie maak je ze bovendien weerbaarder voor de lastige momenten in hun leven waar ze vanwege hun leerstoornis nog tegenaan zullen lopen.”
– Martine Mönch
Voor welke kinderen is deze training inzetbaar?
“Voor kinderen en jeugdigen van ongeveer 8 tot 15 jaar waarbij een leerstoornis (dyslexie en/of dyscalculie) is vastgesteld of waarbij een sterk vermoeden van een leerstoornis is, en die daarnaast gehinderd worden door faalangstgevoelens, somberheidsklachten of een laag zelfbeeld. Het programma is gericht op kinderen met lichte tot matige emotionele problematiek. Deze klachten beïnvloeden niet alleen het welbevinden van het kind, maar uiteindelijk ook de leerprestaties. Ze komen in een negatieve spiraal terecht en dat wil je doorbreken.”
- Jojanneke van der Beek
“De training bestaat uit psycho-educatie over de leerstoornis en de bijkomende problemen zoals angst, het leren herkennen van negatieve gedachten en deze ombuigen naar helpende gedachten, het leren omgaan met angst en het op een handige manier leren omgaan met lastige situaties, bijvoorbeeld opkomen voor jezelf. Ouders en school worden actief betrokken bij de training. Het is belangrijk om samen met hen een netwerk te vormen rondom het kind zodat het kind zich gesteund voelt.”
- Martine Mönch
Voor wie is deze cursus nuttig om te volgen?
“De cursus is geschikt voor orthopedagogen en psychologen die zich willen bekwamen in het werken met de training Wegwijs in dyslexie en dyscalculie. Kennis van en ervaring met cognitieve gedragstherapie (CGT), dyslexie/dyscalculie en bijkomende psychosociale problemen is wenselijk. Daarnaast is deze cursus ook zeker geschikt voor onderwijs- en zorgprofessionals met HBO-achtergrond, zoals remedial teachers, intern begeleiders, jeugd- en gezinsprofessionals en cognitief gedragstherapeutisch werkers. De training is in principe ontwikkeld voor orthopedagogen en psychologen, maar vanuit de praktijk komt regelmatig de vraag of de training ook gegeven mag worden door HBO-professionals omdat deze ook vaak te maken hebben met de kinderen en jongeren uit de doelgroep. Wij adviseren dan wel om daarbij begeleiding of supervisie te vragen van een gedragsdeskundige. We kunnen ons voorstellen dat bijvoorbeeld een remedial teacher, die veel weet van leerproblematiek en daarnaast kennis van en ervaring heeft met psychosociale problemen, onder begeleiding ook goed uit de voeten kan met de training of onderdelen uit de training. Het is uiteindelijk aan de professional zelf om in te schatten of het kind of de jongere bij jou aan het juiste adres is.”
- Jojanneke van der Beek
Hoe ziet de cursusdag er globaal uit?
“Wij vinden het heel belangrijk dat cursisten weten wat de theoretische achtergrond is van het programma. Je kunt het programma van A tot Z volgen, maar het belangrijkste is dat je kijkt wat de behoefte is van het specifieke kind. Je leert maatwerk te leveren door het protocol te gebruiken als inspiratie en richtlijn. In de ochtend besteden wij vooral aandacht aan de theoretische achtergrond, en in de middag is er vooral ruimte voor demonstraties van het materiaal, oefeningen en het aandragen van eigen casuïstiek.”
- Jojanneke van der Beek
“De training bestaat uit verschillende delen en is opgebouwd aan de hand van een metafoor. De metafoor gebruiken we om cognitief gedragstherapeutische technieken uit te leggen. We lopen met de cursisten de delen door en illustreren bij ieder deel een ander aspect van de metafoor, net zoals we dat in de training aan de kinderen uitleggen. De cursisten krijgen ook vergelijkbare oefeningen die de kinderen in de training krijgen. We sluiten af met een casus waarbij cursisten de geleerde cognitief gedragstherapeutische technieken gaan toepassen.”
- Martine Mönch
Wat is voor jullie persoonlijk de reden dat jullie deze cursus willen geven?
“Wat we zien in het werkveld, is dat het onderwijs en de zorg veelal als twee gescheiden werelden worden ervaren. Onderwijsprofessionals houden zich vooral bezig met leerproblematiek en professionals uit de zorg met bijvoorbeeld angstproblematiek. Het is de kunst om deze werelden te verbinden en professionals op te leiden die verstand hebben van leerproblematiek én psychosociale problemen. Zeker de kinderen met ernstige dubbelproblematiek vallen nu vaak tussen wal en schip. Wij proberen met deze cursus, maar ook binnen de andere aspecten van ons werk, aandacht te vragen voor de emotionele kant van leerproblematiek. We zijn er namelijk van overtuigd dat deze kinderen het meest gebaat zijn bij een geïntegreerde aanpak.
- Jojanneke van der Beek en Martine Mönch
Interesse in de training Wegwijs in dyslexie en dyscalculie? In de cursus 'Behandeling van psychosociale problemen van jeugdigen met een leerstoornisstaat deze training centraal. Cursisten krijgen inzicht in de achtergronden en uitvoering van de training en maken kennis met het materiaal van de training. De cursus wordt gegeven door Martine Mönch en Jojanneke van der Beek zelf in Utrecht op 9 november.
Meer informatie over de cursus kun je hier vinden!
Toch nog vragen? Neem gerust contact met ons op.