Leerstoornissen en comorbiditeit: omarm de complexiteit

Kinderen en jongeren met ernstige leerproblemen hebben zelden te maken met maar één diagnose. Dyslexie en dyscalculie gaan vaak hand in hand met bijvoorbeeld ADHD, autisme, angstklachten of stemmingsproblemen. Toch is de zorg voor leerstoornissen nog sterk gericht op enkelvoudige problematiek. Dat moet anders, vinden gedragsdeskundigen Elle Ankone en Jojanneke van der Beek. Zij ontwikkelden de verdiepende cursus “Leerstoornissen met comorbide problematiek zoals ADHD, autisme, angst en trauma: van klinisch redeneren naar effectief behandelen” voor psychologen en orthopedagogen. Hun boodschap: omarm de complexiteit – en leer ermee werken. Cursus “Leerstoornissen met comorbide problematiek”: waarom deze verdieping? “In het werkveld van zowel onderwijs als jeugd-ggz wordt vaak gewerkt met stoornisspecifieke richtlijnen,” vertellen Ankone en Van der Beek. “Die bieden houvast, maar nodigen professionals lang niet altijd uit om breder te kijken. In de praktijk zien we dat gedragsdeskundigen vaak signaleren dat er meer speelt dan alleen een leerprobleem – maar hoe je dan verdergaat, is niet altijd duidelijk. Wat breng je aanvullend in kaart? Waar leg je de focus in diagnostiek of behandeling? En wat als je organisatie weinig ruimte laat voor maatwerk?” In de cursus leren deelnemers deze vragen concreet te benaderen en onderbouwde keuzes te maken, juist binnen de complexe realiteit waarin leerproblemen vrijwel altijd samengaan met andere psychische uitdagingen. Belemmeringen binnen de dyslexiezorg “Binnen de vergoede dyslexiezorg zijn de protocollen strak. Stel dat ouders thuis veel strijd ervaren rondom het huiswerk, dan wil je eigenlijk met hen in gesprek. Maar daar is vaak geen tijd of ruimte voor in het behandeltraject,” leggen de initiatiefnemers uit. “Toch zijn die gesprekken essentieel. Ouders nemen hun eigen leerervaringen mee, en dat kan de begeleiding van hun kind beïnvloeden. Als je dat negeert, loop je kans op suboptimale zorg. In de cursus benadrukken we het belang van verstandige inzet van tijd en middelen – mét oog voor het systeem rondom het kind.” Wat gaat er mis in de jeugd-ggz? Binnen de jeugd-ggz is er vaak te weinig aandacht voor het schoolse functioneren. “En dat terwijl kinderen een groot deel van de tijd op school doorbrengen,” zegt Van der Beek. “We weten dat ADHD, stemmingsklachten of trauma sterk verweven kunnen zijn met leerproblemen – en elkaar versterken. Toch worden leerkrachten zelden betrokken, observaties in de klas zijn niet standaard en informatie uit het leerlingvolgsysteem wordt amper opgevraagd. In de cursus leren we gedragsdeskundigen hoe belangrijk het is om die schoolse context actief mee te nemen in diagnostiek en behandeling binnen de jeugd-ggz.” Doorbreek de schijnbare scheiding De DSM biedt een gemeenschappelijke taal voor het classificeren van psychische problematiek. Hoewel ook specifieke leerstoornissen daaronder vallen, vindt de diagnostiek van bijvoorbeeld dyscalculie en ADHD in de praktijk vaak plaats binnen gescheiden werelden. “Toch zien we zelden een enkelvoudige stoornis,” stellen Ankone en Van der Beek. “Veel kinderen hebben een combinatie van bijvoorbeeld dyslexie, aandachtsproblemen, faalangst of hechtingsproblemen. Juist daarom is een integrale benadering noodzakelijk. In de cursus gaan we daar diep op in: hoe kijk je breed, orden je informatie en werk je vanuit samenhang?” Wat vraagt deze doelgroep? “Om kinderen écht te begrijpen en duurzaam te ondersteunen, moet je verder kijken dan het zichtbare probleem,” benadrukken de cursusleiders. “Het is belangrijk om alle signalen – binnen het kind én de omgeving – met elkaar in verband te brengen. Richtlijnen helpen je inzoomen, maar je moet ook kunnen uitzoomen om het grotere geheel te zien.” De cursus reikt gedragsdeskundigen een denkmodel aan dat helpt om deze complexiteit hanteerbaar te maken. Er is nadrukkelijk aandacht voor het systemische perspectief en voor samenwerking met het gezin, school en andere betrokkenen. Wat leren cursisten? “Deelnemers zijn academisch geschoolde professionals met werkervaring. Ze hebben al veel in huis – wij helpen hen om complexere casuïstiek te doorgronden en scherpere keuzes te maken,” zeggen de docenten. De cursus bevat een sterke theoretische basis, gekoppeld aan praktische toepassing via echte casussen. Reflectie en uitwisseling met collega’s zijn vaste onderdelen. Er is specifieke aandacht voor systemisch werken, omdat deze doelgroep – kinderen met leerstoornissen én bijkomende psychische klachten – altijd functioneert binnen meerdere systemen, zoals gezin, school, hulpverlening en jeugdzorg. In de cursus wordt onder andere aandacht besteed aan het valideren van verschillende perspectieven én het positief beïnvloeden van relevante interactiepatronen. Waarom deze cursus bij Ankone en Van der Beek? “Wij combineren jarenlange klinische ervaring met wetenschappelijke kennis,” vertellen de twee. “We zijn beiden opgeleid tot orthopedagoog-generalist, doen onderzoek naar deze doelgroep en geven al jaren nascholing. We krijgen vaak terug dat onze cursussen inhoudelijk verdiepend zijn en tegelijkertijd toepasbaar in de praktijk. We maken de theorie tastbaar met casuïstiek en concrete handvatten.” In 2023 richtten zij Expertisecentrum Ponto op, dat zich inzet voor betere zorg voor kinderen met ernstige leerproblemen én verweven psychische klachten zoals angst, trauma, autisme of ADHD. Voor wie is de cursus bedoeld? De cursus “Leerstoornissen met comorbide problematiek” is geschikt voor psychologen en orthopedagogen die ervaring of affiniteit hebben met leerproblemen, en zich willen verdiepen in de samenhang met andere psychische klachten. Beginnende gedragsdeskundigen krijgen een stevige basis, ervaren professionals vinden verdieping en verfijning van hun werkwijze. Meer informatie en inschrijven